Gümrüklerde Beyanların Kontrol Usulleri

Gümrüklerde Muayene İşlemleri ve Dış Operasyon Takibinin Önemi

Dış Ticaret firmaları, gümrüklerdeki ithalat, ihracat vb. işlemlerini, çoğunlukla bu işi meslek olarak seçmiş ve konularında uzmanlaşmış Gümrük Müşavirliği şirketleri aracılığıyla gerçekleştirmektedirler.

Gümrük Müşavirliği şirketleri, dolaylı temsilci olarak dış ticaret firmalarının gümrüklerdeki işlemlerini en başından sonuna kadar takip ederek sonuçlandırmaktadırlar.

Eşyanın Gümrüklenme Süreçleri nelerdir?

Genel anlamda ‘’Eşyanın Gümrüklenme Süreçleri’’ olarak adlandırılabilecek bu süreçte gerçekleştirilen işlemlerin önemli bir kısmını, evrak hazırlık ve evraklara göre hazırlanan beyannamenin tescil işlemi oluşturmaktadır. Evrak hazırlık süreci tamamlandıktan sonra gümrük beyannamesi, ‘’Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri’’(BİLGE) Sistemi üzerinden hazırlanarak, sağlanan entegrasyon sayesinde elektronik ortamda tescil edilmekte ve gümrük işlemleri için ilgili gümrüğe gönderilmektedir.

‘’Gümrük Operasyon Süreci’’ olarak adlandırabileceğimiz, tescil işlemi yapılarak ilgili gümrüğe gönderilen beyannamenin gümrüklerde takibi ve beyanname içeriği eşyanın gümrük işlemlerinin sonuçlandırılması süreci de, genel gümrükleme sürecinin önemli bir aşamasını teşkil etmektedir.

Gümrük Onay Süreci ne demektir?

Tescil edilerek gümrüğe gelen beyanname ilk önce gümrük onay servisine verilmektedir. Beyanname ve ekleri, gümrük onay memurunca detaylı olarak incelenmekte ve beyanname ekinde yer alan belgeler ile beyannameye kaydedilen bilgiler karşılaştırılmaktadır. Karşılaştırma sonucunda herhangi bir uyumsuzluk tespit edilmezse beyannameye sistem üzerinden onay verilmektedir.

Yapılan karşılaştırmada herhangi bir uyumsuzluk tespit edilirse, gümrük mevzuatınca izin verilen düzeltmeler yapılabilmekte veya kanuni gereklilikler yerine getirilmek şartı ile beyanname iptal edilebilmektedir.

Beyannamenin gümrük onay memurunca onaylanması neticesinde, eşyanın tabi olacağı muayene hat kriteri ve muayeneyi yapacak memur, risk kriterleri çerçevesinde BİLGE sistemi tarafından otomatik olarak belirlenmektedir. Gümrükleme sürecine olan önemli etkisinden dolayı burada kısaca, eşyanın tabi olabileceği muayene hat kriterlerinden bahsetmek faydalı olacaktır.

Gümrüklerde Beyanların Kontrol Usulleri(Muayene Hat Kriterleri) hangileridir?

Gümrüğe gelen eşyanın bir gümrük işlemine tabi tutulması esnasında, eşya ile ilgili yapılan beyanın doğruluğunun kontrol edilmesi gümrük işlemlerinin özünü teşkil etmektedir. Yapılan beyanın doğruluğunun kontrolü aşamasında, eşyanın muayene edilip edilmeyeceği, muayene edilecekse ne kadar eşyanın muayene edileceği gibi hususlar gümrük yönetmeliğinin 180. Maddesinde açıklanmıştır.

Dört(4) çeşit muayene hat kriteri bulunmakta olup, 2015 yılında ülkemiz gümrüklerinde işlem gören beyanname adetleri ve oranları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Kırmızı Hat ne demektir?

Eşyanın evrakları ile birlikte kendisinin de fiziki olarak kontrole tabi tutulduğu hattır.

Kırmızı hatta eşya muayenesi aşağıdaki şekillerde yapılır;

Tam muayene: Eşyanın bütün kaplarının açılarak muayene edilmesidir.(Eşyanın kimyevi tahlili gerekiyorsa yapılmalıdır.)
Kısmi muayene: Eşyayı temsil etmeye yetecek sayıda kabın açılarak muayene edilmesidir.
Haricen muayene: Kapların açılmayarak sadece dıştan muayene edilmesidir.

Gümrük müşavirliği şirketlerinde dış operasyon uzmanı olarak çalışan personelin, kırmızı hatta düşüp fiziki olarak muayene edilecek eşyalarla ilgili önemli görevleri bulunmaktadır. Bunların en önemlisi, muayene ile görevli memurun istediği zaman ve şekilde eşyanın muayeneye hazır edilmesini sağlamaktır. Muayene ile görevli memurlar birden fazla geçici depolama yeri veya antrepoda görevli olabilmekte ve buralarda farklı saatlerde eşya muayenesi yapmaktadırlar. Memurun muayene saatinin kaçırılması ya da eşyanın istenilen şekilde muayeneye hazır edilmemesi, muayenenin bir sonraki güne kalmasına dolayısıyla eşyanın gümrükleme sürecinin uzamasına sebep olacaktır.

Dış operasyon uzmanının, gümrük işlemi yapılan eşyanın özellikleri ile ilgili de bilgiye sahip olması gerekmektedir. Muayene ile görevli memurların eşya ve beyanname ile ilgili soracakları soru ve isteyecekleri bilgilerle ilk muhatap olan kişi dış operasyon uzmanıdır. Sorulan sorulara verilen cevapların tatmin edici olması, görevli memur üzerinde mutlaka olumlu etki yapacak ve gümrükleme süreci hızlı bir şekilde devam edecektir.

Muayenesi yapılan eşyaya kimyagerlik vb. tahlil işleminin yapılması gerektiği durumlarda, eşyadan numune alınmasına nezaret, numunenin tahlil için sevki ile ilgili yapılması gereken işlemlerin takibi de süreç açısından son derece önem arz etmektedir.

Sarı Hat ne demektir?

Bu hatta fiziki kontrol yapılmamakta sadece evrak kontrolü yapılmaktadır.

Yani beyannamedeki bilgiler, ekler, tarife, kıymet, miktar, yasaklayıcı ve kısıtlayıcı önlemler incelendikten sonra uygunsa beyanname ile ilgili işlemler sonlandırılır. Muayene ile görevli memur, beyannameye ekli olan evraklar arasında uygunsuzluk tespit ederse, eşyanın muayene edilmesi konusundaki talebini idare amirine yazılı olarak bildirir. İdare amiri uygun görürse eşya muayene edilerek işlemler, kırmızı hattaki muayene ile görevli memur tarafından yürütülür. İdare amiri muayene ile görevli memurun bu talebini uygun görmez ise işlemler sarı hattan yürütülmeye devam edilecektir.

Gümrüklerde muayeneye tabi tutulan eşyalarla ilgili beyannamelerin yaklaşık %60 gibi büyük bir kısmı sarı hat muayene kriterinde işlem görmektedir. Bu nedenle sarı hatta muayeneye tabi tutulacak beyannamelerin işlemleri, gümrük onay servisince yapılan onay sırasına göre ilgili muayene memurunun sistemine düşerek ekranında görünmektedir.

Muayene ile görevli memur kendisine havale edilerek ekranında gördüğü beyannamelerin işlemlerini sırasına göre yapmak zorunda olup, bir önceki beyannamenin işlemini bitirmeden ya da erteleme gerekçesini sisteme kaydetmeden bir sonraki beyannamenin işlemini yapamamaktadır. Dış operasyon uzmanının sarı hatta işlem görecek beyannamenin takibinde bu hususu da göz önünde bulundurarak herhangi bir ertelemeye neden olmayacak şekilde işlemleri yürütmesi sürecin hızlılığı açısından önem arz etmektedir.

Mavi Hat ne demektir?

Onaylanmış Kişi Statü belgesi sahibi firmalara ait beyannameler bu hatta işlem görmektedir. Mavi hattı olan firmaların ihracat veya ithalat işlemlerinde beyannameye eklenmesi gereken bazı evraklar eklenmeden işlemler tamamlanabilir. Yine mavi hattan faydalanma hakkı olan firmaların eşyası gümrükte genellikle muayene edilmez. Vergileri yatırıldıktan sonra firma malını teslim alır. Daha sonra bu eşyaların muayenesi, gümrük denetim elemanlarınca risk analizi yöntemi ile firma deposunda veya eşya kullanıldıysa muhasebe kayıtları üzerinden sonradan kontrol usulüyle yapılır.

Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahibi firmaların bahsedilen kolaylıklardan yararlandığı hat yeşil hattır.

Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü, uluslar arası bir uygulama olup bu statü için aranan koşullar global nitelikte olup, onaylanmış kişi statüsü daha yerel bir uygulamadır.
Onaylanmış kişiler sahip oldukları kolaylıkları yalnızca ülkemizde kullanabilmelerine karşılık yetkilendirilmiş yükümlüler sahip oldukları kolaylıkları imzalanacak karşılıklı tanıma anlaşmaları çerçevesinde ticaret yaptıkları diğer ülkelerde de kullanabilirler.

Onaylanmış kişi statü belgesi ve Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahibi olmak isteyen firmalarda, güvenilirlik, ticari kayıtların güvenilir ve izlenebilir olması, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik yönünden denetlenebilir olmak gibi bazı özelliklerin bulunması gerekmektedir.

Yeşil Hat ne demektir?

Eşyanın belge kontrolüne veya fiziki muayeneye tabi tutulmadığı hattır.

Yolcu işlemleri, Cumhurbaşkanının zat ve ikametgahı için gelen eşya, Milli Savunma Bakanlığınca ithal edilen eşya, diplomatik eşyalar vb. yeşil hatta işlem görmektedir. Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahibi firmaların gümrük işlemleri de yeşil hatta yürütülür.

Yolcuların, yolcu salonlarında yeşil hattan geçmeleri “Gümrüğe tabi eşyam yoktur” hükmündedir. Ancak, yolcu yeşil hattan geçtikten sonra gümrük personelince yapılan kontrolde, yolcunun beyanına aykırı olarak muafiyet kapsamı dışında eşyası olduğu saptanırsa, gümrük idaresince yapılan değerlendirme sonucunda kanunda öngörülen işlemler yapılmakta, gerekmesi halinde ise yine ilgili mevzuatın öngördüğü cezalar uygulanabilmektedir.

Dış Operasyon uzmanınca yapılan diğer işlemler nelerdir?

Gümrük işlemleri tamamlanmış eşyaların firma deposuna teslimi aşamasında da dış operasyon uzmanına önemli görev düşmektedir. Gerekiyorsa araç temini, eşyanın araca zarar görmeyecek şekilde yüklenmesi ve zamanında firmaya teslimi konularında gerekli olan işlemlerin özenli bir şekilde takibi gerekmektedir.

Dış operasyon uzmanının gümrüklerde takip etmesi gereken işlemler sadece eşyanın muayenesi ve firmaya teslimi sürecinden ibaret değildir. Daha önceden gümrük işlemleri ile ilgili verilmiş olan teminatların geri alınması, gerekmesi halinde ek süre talepleri, mesaili işlemler için verilecek dilekçeler, gerekli izinler için müracaat vb. her tür yazışmaların da sıkı bir şekilde takibinin yapılması gerekmektedir.

Dış Operasyon görevini yürütecek personelin dış ticaret ve gümrük mevzuatında uzmanlaşmış, eşyayı çok iyi tanıyan, firma ile gümrük arasındaki belge ve bilgi akışını sorunsuz bir şekilde ve de zamanında yapabilecek yetkinliğe sahip olması gerekmektedir. Yine bu görevi yürüteceklerin belirli bir takım yasal koşulları yerine getirmiş olmalarının yanı sıra Gümrük Müşavir Yardımcısı belgesine sahip olmaları gerekmekte olup söz konusu mesleğe girebilmek için zorlu ve zaman alan bir sürecin başarıyla tamamlanmış olması gerekmektedir.

Öncelikle bu görevi yapacak olan kişilerin hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi, siyasal bilgiler ve endüstri mühendisliği dallarında eğitim veren fakültelerden lisans düzeyinde mezun olmaları gerekmektedir. Sonrasında ise gümrük müşavirinin yanında 1 yıl staj yapmaları ve bu staj sürecinden sonra ise gümrük müşavirliği yardımcılığı sınavına girmek ve sınavdan başarılı olmaları beklenmektedir. Bütün bu zorlu ve de zaman alan sürecin sonunda mesleğe adım atan personel gümrüklerdeki operasyon sürecinde görev alabilmektedirler.

Belirtilen nedenlerle, ithalat, ihracat vb. dış ticaret işlemleri yapan firmaların, gümrük işlemlerini takip için tayin ettikleri gümrük müşavirliği şirketinin, diğer konularda olduğu gibi, dış operasyon yönünden de yeterli donanım ve yetkinliğe sahip olmaları gerektiği hususunu dikkate almaları büyük önem arz etmektedir.

İlhan IŞIK

Asset Grup
Dış Operasyon Müdürü

#asset #asset grup #İlhan Işık #lojimakale #makale

İlhan Işık 3