İthal eşyanın alıcısı ve satıcısı arasında yapılan satış sözleşmesi uyarınca, gümrük kıymetine dâhil edilmesi gereken unsurlardan birisi veya birkaçı ithalat işlemi gerçekleştikten sonra belirlenebilmektedir.

Başka bir ifadeyle, ithal edilen eşya ile ilgili olarak oluşan ve eşyanın gümrük kıymetine dâhil edilmesi gereken bazı masraflar, eşyanın ithalat işlemleri yapılırken henüz belirlenmemiş olabilir.

Bu tür bir durumda, eşyanın fiyatında meydana gelecek değişikliğin gümrük idaresine bildirilmesini sağlayan beyana istisnai beyan denilmektedir.

İstisnai beyan;

---Konsinye şekilde teslim edilen çabuk bozulabilir eşyanın,
---Gümrük kıymetine ilave edilmesi gereken, ancak ihracatçı ve ithalatçı arasındaki sözleşme gereği söz konusu kıymet unsurları gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten sonra belli olacak eşyanın,
---Satış sözleşmesinde, fiyatın sonradan gözden geçirilmesini öngören hükümler içeren eşyanın,
---Boru hatları veya elektrik telleri ile taşınan ve depolama imkânı olmayan sürekli akış halinde olan eşyanın,

Gümrük kıymetinin belirlenmesinde ve beyan sahibinin talebi üzerine uygulanır.

İstisnai kıymetle beyanda bulunulabilmesi için, eşyanın gümrük kıymetinin ithalattan daha sonraki bir tarihte yeniden gözden geçirileceğine ilişkin sözleşmenin bir örneğinin ve onaylı çevirisinin gümrük idaresine verilmesi gereklidir. Bu durum ayrıca, ithalat sırasında düzenlenecek olan kıymet bildirim formunda da gösterilmelidir.
İthalat sırasındaki vergilendirme, o anda elde mevcut olan belgeler ve veriler üzerinden yapılır.Eşyanın gümrük kıymetinin gözden geçirilmesini gerektiren durumun varlığı halinde mükellef tarafından tamamlayıcı gümrük beyanında bulunulur. Tamamlayıcı beyanda yer alan yeni vergilendirme unsurları, eşyadan sonradan gümrük vergileri alınmasını gerektirebilir.
Bunun tersi de mümkün olabilir. Yeni vergilendirme unsurları eşyadan daha düşük vergi alınmasını gerektirirse, fazla alınan vergiler geri verilir veya kaldırılır.

İstisnai kıymetle beyan konusu Gümrük Yönetmeliğinin 53. Maddesinde düzenlenmiştir.